Gdy usłyszymy słowo surrealizm, na myśl przyjdzie nam Salvador Dalí – jeśli nie sam artysta, to z pewnością jego topniejący zegarek. Salvador Dali był jednym z najbardziej znanych ludzi XX wieku z więcej niż kilku powodów. Oczywiście jego sztuka była i jest ikoniczna, ale to jego niezwykle dziwna osobowość, wyczucie mody, charakterystyczne wąsy i showmaństwo sprawiły, że nie mógł pozostać niezapamiętanym. Zatem czy Dali był szalony, czy po prostu miał artystyczną duszę? Poniższy artykuł przedstawia argumenty zarówno za jednym, jak i drugim.
Jednym z możliwych wyjaśnień dziwacznego stylu życia Dalego może być jego osobliwe dzieciństwo. Zanim urodził się Dali, jego matka urodziła inne dziecko, również o imieniu Salvador Dali. Niestety, pierwszy Salvador zmarł z powodu infekcji żołądka w wieku zaledwie 22 miesięcy. Dziewięć miesięcy później urodził się drugi Salvador Dali. Ponieważ drugi Salvador bardzo przypominał pierwszego i urodził się dokładnie dziewięć miesięcy później, jego rodzice zaczęli podejrzewać, że w rzeczywistości był ich zmarłym dzieckiem, które się odrodziło. Kiedy Dali miał pięć lat, jego rodzice zabrali go na grób pierwszego Salvadora i poinformowali go o swoim przekonaniu, że jest reinkarnacją swojego zmarłego brata. Miało to ogromny wpływ psychologiczny na Dali’ego – wiele jego późniejszych prac zawierało aluzje do zmarłego dziecka, które uważał za najlepszą część siebie. To traumatyczne doświadczenie może również pomóc wyjaśnić pewne dziwne wydarzenia, które miały miejsce w tym samym roku.
Dla Dali’ego, nawet od najmłodszych lat, przyjemność i ból były prawie tym samym. Przynajmniej w ten sposób Dali usprawiedliwiał swój dziecięcy nawyk atakowania ludzi bez wyraźnego powodu. Najgorszy incydent miał miejsce, gdy był na spacerze z przyjacielem i zauważył, że na moście, przez który przechodzili, brakowało barierki ochronnej. Zauważywszy, że nikogo nie było w pobliżu, Dali postanowił zrzucić swojego przyjaciela z mostu. Chłopak spadł prawie 5 metrów (16 stóp) na ostre, poszarpane skały i został poważnie ranny. Czy Dali czuł się winny lub miał wyrzuty sumienia z tego powodu? Cóż, gdy obserwował matkę swojego przyjaciela opiekującą się rannym chłopcem, pięcioletni Dali siedział spokojnie, uśmiechając się i jedząc wiśnie, gdy podawała miskę po misce z krwawą wodą. Później tego samego roku doszło do kolejnego dziwnego incydentu, gdy Dali opiekował się rannym nietoperzem. Pewnego dnia sprawdził nietoperza i zobaczył, że został zaatakowany przez mrówki i był powoli zjadany żywcem. Reakcją Dali’ego było podniesienie nietoperza i ugryzienie go wraz z mrówkami.
W społeczności artystycznej Dali był znany ze swojego zamiłowania do zarabiania pieniędzy. Z tego powodu był czasami szyderczo nazywany “Avida Dollars”, co jest zarówno anagramem Salvadora Dali, jak i odniesieniem do jego chciwości. Dali zrobiłby prawie wszystko, aby zarobić pieniądze. Zaprojektował słynne logo lizaków Chupa Chups i logo Konkursu Piosenki Eurowizji w 1969 roku. Wystąpił również w reklamach czekoladek Lanvin, brandy, a nawet alka seltzer.
Ale to były tylko legalne sposoby zarabiania pieniędzy – Dali był też trochę oszustem. Uzasadnił ogromną cenę jednego obrazu, mówiąc bogatemu klientowi, że farba została zmieszana z jadem miliona os. W rzeczywistości tak nie było. Inne oszustwo Dali’ego miało miejsce, gdy skontaktowała się z nim Yoko Ono, która poprosiła o kosmyk włosów z jego wąsów. W zamian Dali zażądał 10 000 dolarów. Kiedy Yoko się wykosztowała, Dali wysłał jej zamiast tego wysuszone źdźbło trawy, ponieważ obawiał się, że Yoko może użyć włosów do czarów. Poważnie.
Dali miał również nowatorski sposób na uniknięcie rachunków w restauracji. Często zapraszał duże grupy przyjaciół na drogie lunche. Kiedy przychodził czas zapłaty, Dali z radością wypisywał czek na pełną kwotę. Kiedy wiedział, że kelner patrzy, od niechcenia bazgrał na odwrocie czeku, wiedząc, że nikt przy zdrowych zmysłach nigdy nie zrealizuje czeku z oryginalnym szkicem Salvadora Dali. Tak więc czek pozostawał niezrealizowany, a Dali mógł uniknąć niezapłacenia rachunku.
Oprócz bycia artystą, pisarzem, naukowcem i kimkolwiek innym, kim postanowił zostać danego dnia, Dali był showmanem. Czasami jego wyczyny były nawet bardziej uderzające niż jego sztuka. Na przykład Dali wygłosił kiedyś wykład w pełnym kombinezonie do nurkowania głębinowego, którego nie chciał zdjąć, w wyniku czego prawie się udusił. W 1955 roku przyjechał na przemówienie Rolls-Roycem pełnym kalafiorów, ponieważ fascynował go ich kształt.
Aby sprzedać swoją książkę The World of Salvador Dali, leżał w szpitalnym łóżku w księgarni na Manhattanie w otoczeniu fałszywych lekarzy i pielęgniarek, podłączony do maszyny, która mierzyła jego fale mózgowe. Każdy, kto kupił egzemplarz książki, otrzymywał również kopię odczytów maszyny. Później powrócił do kalafiorów, tym razem wypełniając nimi limuzynę i jeżdżąc ulicami Paryża, rozdając je bardzo zdezorientowanym paryżanom.
Dali miał obsesję na punkcie Hitlera w sposób, który prawdopodobnie nawet Hitler uznałby za niepokojący. Podczas powstania nazistów większość surrealistycznych artystów starała się zdystansować od faszyzmu i Hitlera. Dali natomiast zaczął go malować. Jeden z obrazów Dali’ego, który początkowo wydaje się być krajobrazem, jest w rzeczywistości fotografią Hitlera obróconą na bok i wyglądającą jak spokojne jezioro. Później, zapytany o swoją fascynację Hitlerem, Dali powiedział: “Często śniłem o Hitlerze tak, jak inni mężczyźni śnią o kobietach”.
Jeśli myślisz, że nie może być już bardziej przerażająco, nie martw się, jest. Dali mówił dalej: “Hitler podniecał mnie w najwyższym stopniu… Jego [Hitlera] tłuste plecy, zwłaszcza gdy widziałem go w mundurze z pasem Sama Browne’a i ramiączkami, które mocno trzymały jego ciało, wzbudziły we mnie pyszny smakowy dreszcz pochodzący z ust i zapewniający mi wagnerowską ekstazę”. Jeden z późniejszych obrazów Dali nazywa się po prostu Hitler masturbujący się i, niestety, nie ma nic surrealistycznego w tej nazwie – pokazuje dokładnie to. Na szczęście męskość Hitlera jest w dużej mierze ukryta za małymi końmi z metalowymi nogami.
Zdjęcie Dali Atomicus, będące owocem współpracy Dali i słynnego fotografa Philippe’a Halsmana, jest odą do słynnego obrazu Dali ” Leda Atomica”. Zdjęcie przedstawia Dali’ego, meble i kilka kotów zawieszonych w powietrzu, podczas gdy strumień wody wije się przez akcję niczym usunięta scena z Incepcji. To niesamowite zdjęcie, biorąc pod uwagę, że zostało wykonane w 1948 roku, na długo przed tym, jak CGI i Photoshop mogły stworzyć ten efekt.
Dali Atomicus został stworzony w staromodny sposób – wszystko jest prawdziwe. Aby osiągnąć ten efekt, meble były podtrzymywane przez druty, podczas gdy Dali skakał, a ktoś spoza kadru wrzucił do ujęcia wiadro wody i kilka żywych kotów. Niestety, pożądanego efektu nie dało się osiągnąć w jednym ujęciu, ani nawet w dwóch. Trzeba było to zrobić aż 28 razy. Należy pamiętać, że po każdym ujęciu jakaś biedna osoba (najprawdopodobniej odpowiednik stażysty z lat 40.) musiała zebrać rozproszone, przerażone koty, a następnie ponownie rzucić nimi w kamerę.
Patrząc na obrazy Dalego, można by podejrzewać, że są one wynikiem intensywnego zażywania narkotyków psychotropowych. Jednak Dali słynnie stwierdził: “Nie biorę narkotyków. Ja jestem narkotykami”. Skąd więc czerpał inspirację, jeśli nie z narkotyków? Cóż, Dali miał kilka sztuczek, dzięki którym stawał się bardziej kreatywny. Jednym z nich był blaszany talerz i łyżka. Dali siadał na krześle trzymając łyżkę nad talerzem i zasypiał. Gdy zasypiał, łyżka spadała na talerz, hałasując wystarczająco głośno, by obudzić artystę na czas i zapisać surrealistyczne obrazy, które widział w swoich snach.
Innym razem Dali stawał na głowie, aż prawie zemdlał, pozwalając mu na stan granicy trzeźwości. Najbardziej znaną techniką Dali’ego była “Metoda paranoiczno-krytyczna”. Polegała ona na próbie wywołania u siebie stanu paranoi, co pozwalało mu rysować irracjonalne relacje między niepowiązanymi ze sobą obiektami i przedstawiać krajobraz własnej podświadomości.
Dali miał wielu sławnych przyjaciół, spędzając czas z Elvisem Presleyem, Johnem Lennonem, Davidem Bowie, Pablo Picasso, a nawet Zygmuntem Freudem. Ale prawdopodobnie jego najdziwniejszą znajomością była legenda rocka Alice Cooper. W 1973 roku Dali usłyszał o Cooperze i zafascynował się jego występem scenicznym, który był częściowo inspirowany twórczością Dalego. Oczywiście artysta poprosił o spotkanie z Cooperem i jego menadżerem. Według Coopera, Dali pojawił się ubrany w płaszcz ze skóry żyrafy, błyszczące skarpetki nabyte od Elvisa i kręcone, elastyczne buty. Zamówił filiżankę gorącej wody, którą uzupełnił słoikiem miodu, który trzymał w kieszeni, a następnie odciął kapiącą nitkę miodu nożyczkami, które trzymał w drugiej kieszeni. Dali’emu towarzyszyła świta pięknych nastolatek ubranych w szaty, które nic nie mówiły.
Sprawy stały się dziwniejsze, gdy Dali podarował Cooperowi gipsową rzeźbę swojego mózgu, zwieńczoną czekoladowym eklerem z prawdziwymi mrówkami biegnącymi przez środek – a następnie poprosił Coopera, by był dla niego modelem. Cooper ostatecznie zrobił to pod uzbrojoną strażą, ponieważ miał na sobie diamentową tiarę dostarczoną przez Dali’ego o wartości 2 milionów dolarów. Na koniec Dali stworzył niesamowity obrotowy hologram Coopera pokrytego diamentami i gryzącego głowę statuetki Wenus z Milo. Osiągnął to za pomocą laserów, aby uchwycić trójwymiarowy obraz.
W sierpniu 1929 roku Dali poznał miłość swojego życia: Elenę Ivanovnę Diakonovą, lepiej znaną jako Gala. Niestety, Gala była już żoną francuskiego surrealistycznego poety Paula Eluarda. Dali nie zniechęcił się: “Jej przeznaczeniem było być moją Gradivą, tą, która idzie naprzód, moim zwycięstwem, moją żoną”. Ponieważ Gala i Eluard mieli coś, co dziś moglibyśmy nazwać “otwartym małżeństwem” – wcześniej spędzili trzy lata w menage a trois z artystą Maxem Ernstem – niewiele było w stanie utrudnić jej związek z Dalim. Po rozwodzie z Eluardem (choć najwyraźniej kontynuowali związek seksualny), Gala poślubiła Dalego w 1934 roku. Pozostali razem aż do jej śmierci w 1982 roku.
Chociaż nie było to do końca tradycyjne małżeństwo – oboje nadal spotykali się z innymi ludźmi – związek był najwyraźniej szczęśliwy. Gala stała się muzą i menedżerem biznesowym Dalego, a jej spryt finansowy wspierał jego ekstrawagancki styl życia. Partnerstwo było tak ważne, że Dali często podpisywał swoje prace oboma nazwiskami. W 1968 roku Dali kupił Gali zamek w Hiszpanii, który zaakceptowała pod warunkiem, że będzie mógł ją tam odwiedzać tylko po uzyskaniu jej pisemnej zgody. Może się to wydawać niezwykłe – ale czy ktoś nie potrzebowałby trochę wolnego, gdyby był mężem Salvadora Dali?
Pomimo ekscentryczności, która czasami graniczyła z całkowitym szaleństwem, Dali był geniuszem. Nigdzie nie jest to bardziej widoczne niż w Dali Joies, kolekcji biżuterii zaprojektowanej przez Dalego we współpracy z amerykańskim milionerem o nazwisku Cummins Catherwood. Bogaty Catherwood dostarczył kamienie szlachetne warte miliony dolarów, które Dali włączył do wielu wykwintnych dzieł. Korzystając z projektów Dali, kolekcja została wyprodukowana w Nowym Jorku pod nadzorem argentyńskiego złotnika Carlosa Alemany’ego. W sumie wykonano 39 sztuk, które następnie wielokrotnie zmieniały właściciela, zanim ostatecznie zostały sprzedane Fundacji Salvadora Dali za 5,5 miliona euro (prawie 7 milionów dolarów) w 1999 roku.
Centralnym elementem jest Królewskie Serce. Wykonane z czystego złota i inkrustowane niesamowitymi 46 rubinami, 42 diamentami i dwoma szmaragdami, najbardziej niesamowitą rzeczą w The Royal Heart jest niepokojący sposób, w jaki faktycznie bije jak żywe ludzkie serce. Ostrzegamy: to wideo może wywołać koszmary.
Źródło: dalipaintings.com
Bądź na bieżąco z nowościami o wydarzeniach w galerii Station of Art
Bądź na bieżąco z nowościami o wydarzeniach w galerii Station of Art
