Choć myśląc o sztuce pojawiają się w głowie przeważnie formy malarskie, czy rzeźbiarskie, to poza tymi dwoma sztampowymi przedstawieniami, istnieje jeszcze grafika, a wraz z nią – plakat. Fenomenem w światowej historii tego medium okazała się polska szkoła plakatu. To zjawisko artystyczne, które rozwinęło się w Polsce w drugiej połowie XX wieku. Rozkwitła w latach 50. XX wieku, a jej apogeum przypada na dekadę 1955-1965 [1]. W tym czasie plakat wyniósł grafię na poziom sztuki wysokiej, łącząc różnorodne techniki i style w wyjątkowe, niekonwencjonalne rozwiązania.
Artyści związani z tym zjawiskiem zdołali przekształcić dotychczasową wizję plakatu z banalnej grafiki użytkowej w wysokiej klasy dzieła sztuki. Plakaciści, tacy jak Henryk Tomaszewski, Jan Młodożeniec, czy Franciszek Starowieyski, eksperymentowali z różnymi środkami wyrazu, od malarskich kompozycji po złożone układy liternicze, metafory i prowokacyjne aluzje, grając z odbiorcą w pewną grę intelektualną. Plakaty stały się nie tylko nośnikiem informacji, ale także dziełami sztuki, które wkrótce zaczęły przyciągać uwagę krytyków, kolekcjonerów i muzealników na całym świecie.
Z biegiem lat, plakaty polskich artystów zyskały międzynarodowe uznanie, a ich oryginalność przyczyniła się do zorganizowania pierwszego Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie (działającego cyklicznie co 2 lata niemalże nieprzerwanie aż do dziś) w 1966 roku oraz pionierskiego Muzeum Plakatu w Wilanowie w 1968 roku. Wkrótce polski plakat stał się znakiem rozpoznawczym kultury wizualnej, wywołując potrzebę przeniesienia plakatu z gablot i słupów informacyjnych do kolekcji prywatnych.
Choć plakat jako forma artystyczna w polskim środowisku ma długą historię, to dopiero urodzony w 1914 roku Henryk Tomaszewski zostaje uznany za ojca polskiego plakatu [2]. Do dziś jest on jednym z największych artystów w tej dziedzinie. Dzięki prostocie formy, cechującej prace Tomaszewskiego, głębia przekazu staje się zrozumiała dla szerokiego grona odbiorców. Tworząc dzieła innowacyjne i poetyckie, wprowadzał elementy humoru oraz aluzji, dlatego jego prace zyskują ponadczasowy wymiar. Henryk Tomaszewski prowadził także pierwszą pracownię plakatu na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, przekazując swoją spuściznę intelektualną młodym artystom. Sprawiło to, że wizja plakatu jako coś więcej niż wyłącznie komercyjny obiekt, mogła swobodnie rozprzestrzeniać się wśród kolejnych pokoleń.
Jan Młodożeniec, urodzony 8 listopada 1929 roku w Warszawie, szybko zyskał renomę dzięki swojemu charakterystycznemu stylowi opartemu na mistrzowskim operowaniu kolorystyką i plamą barwną. Młodożeniec swoją twórczość nazywał „plakatami obrazowymi”[3], co odzwierciedla jego unikalne podejście do sztuki, które łączyło elementy zarówno plakatu, jak i malarstwa. Świetnie łączył techniki malarskie z grafiką. Prace Młodożeńca często zawierały odwołania do kultury popularnej i codziennych doświadczeń, co czyniło je bardziej dostępnymi i zrozumiałymi dla szerokiej publiczności. Jego twórczość była odpowiedzią na pragnienie łączenia sztuki z codziennym życiem, co czyniło estetycznie interesującą oraz społecznie zaangażowaną. Młodożeniec stawiał na dialog z odbiorcą, prowokując do refleksji nad otaczającym światem i jego zjawiskami.
Franciszek Starowieyski, urodzony w 1930 roku, jest przykładem artysty totalnego, którego życie i twórczość przenikały się nawzajem. Zajmował się on malarstwem, grafiką, rysunkiem a także scenografią teatralną oraz telewizyjną [4]. W jego plakatach odbijają się fascynacje barokiem, erotyką oraz intensywne poszukiwania estetyczne. Starowieyski w swoich pracach przedstawia surrealistyczne postaci przeważnie określone za pomocą monochromatycznej palety barw, zwykle ograniczonej do czerni, bieli oraz ochry. Jego błyskotliwe wizje przepełnione są poczuciem niepokoju i mroku. Bardzo często w swoich pracach wykorzystuje motyw czaszki.
Tradycja polskiej szkoły plakatu jest wciąż żywa. Młodsze pokolenia artystów nadal odnoszą się do kultowych rozwiązań łącząc tradycyjne techniki z nowoczesnymi trendami. Współczesne plakaty często nawiązują do estetyki swoich poprzedników, wprowadzając jednocześnie świeże spojrzenie na formę i przekaz. Dzięki temu polska szkoła plakatu pozostaje dynamicznym nurtem w sztuce, zyskując uznanie zarówno w kraju, jak i za granicą. Obiecującymi współczesnymi artystami na arenie międzynarodowej, zajmującymi się plakatem są między innymi Bartosz Kosowski, Zielińska Ada, Martyna Wędzicka-Obuchowicz, czy Maciek Polak.
[1] https://polskaszkolaplakatu.pl/pl/i/O-firmie/8
[2] https://www.galeriagrafikiiplakatu.pl/pl/sklep/84/-Tomaszewski-Henryk/1439/Kot-1996-r/
[3] https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/2400153,jan-mlodozeniec-malo-kto-tak-czul-kolor
[4] https://culture.pl/pl/tworca/franciszek-starowieyski
Bądź na bieżąco z nowościami o wydarzeniach w galerii Station of Art
Bądź na bieżąco z nowościami o wydarzeniach w galerii Station of Art
